W latach siedemdziesiątych
ubiegłego stulecia, w CSRS w Prievidzy corocznie odbywał się międzynarodowy
turniej o "Banicky kahanec" (lampkę górniczą). Do udziału zapraszani byli
głównie szachiści z klubów górniczych, z tzw. krajów demokracji ludowej. Miałem
okazję grać w jednym z nich, a moim przeciwnikiem w prezentowanej partii był
mistrz Czechosłowacji w grze korespondencyjnej.
1.e4
e5
2.Sf3
Sc6
3.Gb5
a6
4.Gxc6
Wariant wymienny uchodził
zazwyczaj za remisowy i grali go szachiści, nie oczekujący uzyskania znaczących
profitów w debiucie. Ale kiedy w 1966 r. na Olimpiadzie szachowej w Hawanie,
Robert Fischer "spłodzil" swoje słynne trojaczki, ocena tego systemu gry
diametralnie się zmieniła. Jeszcze raz okazało się, jakie bogactwo nowych idei,
tkwi w wydawałoby się skostniałych, remisowych wariantach. Musiał tylko przyjść
geniusz, żeby je zademonstrować światu.
4...dxc6
Słabsze jest
4...bxc6
5.0-0
Hf6
6.Sc3
d6
7.h3
Hg6
8.Kh2
Hh5
9.d4
Gg4
10.dxe5
Gxf3
11.gxf3
Hxe5+
12.f4
He6
13.f5
Hc4
14.We1
Wd8+/=.
5.0-0
Do czasu wydarzeń, o których
wspomniałem wyżej, obowiązkowo grywano w tej pozycji 5.Sc3. "Niemniej 5.0-0 było
ulubionym wariantem holenderskiego mistrza Barendregta, który próbował zwiększyć
szanse białych." (A.Soltis)
5...Hd6!?
Próba wzmocnienia gry czarnych.
Główne warianty powstawały po 5....f6 i 5....Gg4.
6.d4
Częściej grają 6.d3 lub 6.Sa3!?
6...exd4
7.Sxd4
Gd7
8.Sc3
0-0-0
Najbardziej szansowne
posunięcie. Widać, że czarne myślą o zagarnięciu całej puli.
9.Ge3
Hg6
10.He2
Sh6
Można również grać
10...Sf6
11.f3
Gd6
12.Wad1
Kb8
13.Sb3
Ge6
14.Sd4
Gc8
15.Hf2
Hh5
16.g3
Whe8=.
11.f3
Gd6
Można dokonać pierwszej oceny
powstałej pozycji. Kosztem zdeformowania ustawienia swoich pionów na hetmańskim
skrzydle, czarne dysponują parą gońców, groźnie strzelających w okolice kryjówki
nieprzyjacielskiego króla. A ponieważ w strefie tej operują także hetman i
skoczek, białe zanim same skonstruują jakiś atak, muszą zachować dużą
ostrożność. A więc czeka mnie typowa "gra z kontry".
12.Kh1
Profilaktyka przede wszystkim. W praktyce turniejowej spotkać można również inne ciekawe kontynuacje. Oto dwa przykłady:
I. 12.Wad1 Whe8 13.Sb3 f5 14.Gc5 fxe4 15.Sxe4 Gf5 16.Wfe1 Gxe4 17.fxe4 Sg4 18.Gxd6 cxd6 19.Hf3 Sf6 20.Sd2 Kc7 21.We2 Hg5 22.Hc3 He5 23.Hxe5 Wxe5 24.Wde1 Wde8 25.Kf1 b5 26.a3 a5 Moroz,A (2512)-Romanishin,O (2579)/Ordzhonikidze 2001/0-1 (50).
II.
12.Hf2
f5
13.Sde2
Kb8
14.Gf4
Sf7
15.Gxd6
Sxd6
16.Sf4
Hh6
17.Sd3
f4
18.b4
g5
19.a4
Whg8
20.h3
Hg7
21.e5
Sc4
22.b5
Se3
23.Wfb1
h5
24.b6
g4
25.bxc7+
Kxc7
26.Sxf4
Hxe5
Pelikian,J (2407)-Schneider,D (2454)/Osasco 2004/0-1 (40).
12...Whe8
Czarne szybko wygrały w
poniższej partii, grając 12....f5, ale przeciwnik nie bronił się najlepiej:
12...f5
13.exf5?! (13.Gxh6!)
13...Sxf5
14.Sxf5
Gxf5
15.Wac1
Whe8
16.Wfe1
Gf4
17.Hf2
Wxe3
18.Wxe3
Hh6 0-1
Rosen,D (2235)-Evans,R (2159)/England 1998.
13.Hf2
Alternatywą było 13.Wad1. Mnie
spodobał się ruch zastosowany w partii, gdyż w głowie rodził się futurystyczny
jeszcze w tej chwili pomysł: gdyby tak hetmanem udało się dostać w sam środek
obozu przeciwnika na a7, wtedy jego sytuacja byłaby nie do pozazdroszczenia.
Ktoś powie, cóż za problem, wystarczy przesunąć króla na b8 i po sprawie.
Oczywiście, tylko najpierw należy rozszyfrować moje zamiary. A w sytuacji kiedy
zawodnik zaabsorbowany jest prowadzeniem ataku, jego zdolność wyczuwania
niebezpieczeństwa jest nieco przytępiona.
13...Hh5
Silniejsze było bardziej
agresywne
13...f5
14.h3
Gg3
15.Hg1
Ge5
16.Sde2
Sf7
17.Gf4
Kb8
18.Gxe5
Sxe5
19.Wad1=/+.
14.g3
Na uwagę zasługiwało
14.g4
He5
15.Sde2=, ale obawiałem się zbytnio
otwierać pozycję roszady.
14...g5
Teraz właśnie był odpowiedni
moment, aby króla przesunąć na b8.
15.Wae1
Dokładniejsze było
15.Wad1
f6=.
15...Hg6
16.g4
f6
17.Sf5
W obozie czarnych powinno już
zapalić się światełko ostrzegawcze. Teraz w każdej chwili grozi otwarcie
hetmanowi bezpośredniej trajektorii na zamierzone pole "a7".
17...Sxf5
Korzystniejsze dla czarnych
było
17...Ge5
18.Gd4
Kb8
19.Gxe5
Wxe5
20.Wd1=.
18.exf5=
Hf7
19.Se4
Ge5
Konieczne było
19...c5!
20.Gxc5
(‹20.Sxc5
h5-/+)
20...Ge5
21.Gd4
Gxd4
22.Hxd4
Gxf5
23.Hxf6
Hxf6
24.Sxf6
Wxe1
25.Wxe1
Gxc2
26.Kg2=.
A tak przebiegający przez plecy dreszczyk emocji, mówił mi, że to jest ten
moment, kiedy dotychczas ściśle tajne plany można urzeczywistnić.
20.Gxg5!?
Dopiero dokładna analiza
pokazała, że nie był to wcale najlepszy ruch. Czarne dysponują dostateczną
obroną i otrzymują lepsze szanse. Znacznie silniejsze było paradoksalne
20.Gf4!
Gxf5
21.gxf5
Gxf4
22.Ha7
Wxe4
23.Ha8+
(‹23.Wxe4
Wd2
24.Wd4
Wxh2+
25.Kg1
Wh1+
26.Kf2
Wh2+
27.Kg1
Wh1+
28.Kf2
Wh2+
29.Kg1=)
23...Kd7
24.Wd1+
Gd6
25.Wxd6+
cxd6
26.Hxb7+
Ke8
27.Hxc6+
Kf8
28.Hxe4+/=.
20...Kb8?!
Oszołomiony niespodziewaną
ofiarą gońca, Czechosłowak nie znalazł najlepszej obrony
20...c5!?
21.Gh4
Gb5=/+.
21.Gh6=
Gc8
Gonienie za pionem nie
wyglądało zachęcająco. Mogło nastąpić
21...Hxa2
22.b3
c5
23.Sxc5
Gb5
24.c4
Hxf2
25.Wxf2
Gd4
26.Wxe8
Wxe8
27.cxb5
Gxf2
28.Sd7+
Ka7
29.Sxf6
We7
30.bxa6
Kxa6
31.Gf4
Gd4
32.Sd5
We1+
33.Kg2
We2+
34.Kg3
c6
35.Sc7+
Ka5
36.g5+/=.
22.c3
b6
Znaczną przewagę zapewniało
23.b4
Wd3
24.Wd1
Wd5
25.a4
Wed8
26.Wde1
Wd3
27.a5
b5
28.We3
Hc4
29.Kg2
Wg8
30.Wxd3
Hxd3
31.Wc1
Hc4
32.Sc5
Gd6+/-.
23...c5
24.a5
Gb7
25.axb6
cxb6
26.b4
Gxe4
Jeżeli
26...cxb4!?
27.Hxb6
bxc3,
to
28.Sc5
Kc8
29.Wb1
We7
30.Se6
Wd3
31.Ge3
Wd6
32.Hc5++/=.
27.Wxe4+/-
Gxc3
28.bxc5
Wxe4
29.fxe4
Czarne znacznie uprościły
pozycję, licząc na zwiększenie w ten sposób swoich szans remisowych. Białe swoje
nadzieje wiążą z korzystną konfiguracją pionów na skrzydle królewskim - 4:2.
29...b5?!
Po tym posunięciu znacznie
wzrosła wartość piona "c". Najlepszym wyjściem była aktywizacja hetmana, np.
29...Hc4
30.Gf4+
Kc8
31.cxb6
Hxe4+
32.Hf3
Hb7
33.Hg2
Hxg2++/-.
30.Gf4+
Jeszcze silniejsze było
30.c6!
Ha7
31.Gf4+
Ge5
32.Hxa7+
Kxa7 i
przewaga białych nie wymaga komentarzy.
30...Ge5
Ułatwia zadanie białym,
przedłużało opór
>=31...Ha7
32.Gxe5+
fxe5+-.
32.Gxe5!
Po tym ruchu pozycja czarnych
jest już nie do uratowania. Na szachownicy pojawia się kolejny "wolniak", co
zdecydowanie przeważa szalę.
32...fxe5
33.Hc5
Ka8
Na
33...Wd6
nastąpiłoby
34.f6!
Wxc6
35.He7
Hxe7
36.fxe7
We6
37.Wf8+
Kc7
38.e8H
Wxe8
39.Wxe8
a5
40.Wxe5
Kb6
41.We6+ z
wygraną białych.
34.f6
Ha7
35.c7
Wc8
35...Hxc5
36.cxd8H+
Kb7
37.f7
Hb4
38.Hd5+
Kb6
39.f8H
Hxf8
40.Wxf8
Ka5
41.Wf3
Kb4
42.Hd6+
Kc4
43.Hc6+
Kb4
44.Hc3+
Ka4
45.Ha3#
36.Hxa7+
Kxa7
37.f7
Wf8